वृजराज कुशवाहा
विश्व शिक्षक दिवस, जसलाई अन्तर्राष्ट्रिय शिक्षक दिवसको रूपमा पनि चिनिन्छ ।
के तपाइलाइ था छ ?
शिक्षक दिवसलाइ विश्वव्यापी रूपमा मनाउनुकाे उद्देश्य के हाे? कहिलेदेखि मनाउन शुरू गरियाे ? क कसले मनाउने हाे र यस दिवसलाइ के कसरी मनाउने हाे ? यसबारे विस्तृत चर्चा गराैं ।
समाजमा शिक्षकहरूको भूमिकालाई मान्यता दिन र सराहना गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय प्रयासहरूमा यसको उत्पत्ति भएको हाे। युनेस्को (संयुक्त राष्ट्रशैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक संगठन) र अन्तर्राष्ट्रिय श्रम सङ्गठन (आइएलओ) को पहलमा विश्व शिक्षक दिवस मनाउन थालिएको हो ।
सन् १९६६ मा युनेस्को र आइएलओले शिक्षकको अवस्थासम्बन्धी संयुक्त सिफारिस जारी गर्दै योग्य शिक्षकको महत्व र उनीहरूको मान्यताको आवश्यकतामा जोड दिएका थिए । यो सिफारिसले शिक्षकहरूलाई विश्वव्यापी रूपमा मनाउने भविष्यका प्रयासहरूको लागि आधार तयार गर्यो।
युनेस्कोले सन् १९६७ अक्टोबर ९ देखि अक्टोबर ११ सम्म फ्रान्सको पेरिसमा शिक्षकहरूको स्थितिसम्बन्धी विशेष अन्तरसरकारी सम्मेलन आयोजना गरेको थियो। यस सम्मेलनको क्रममा “शिक्षकहरूको स्थितिसम्बन्धी सिफारिस” स्वीकृत गरिएको थियो। यस सिफारिसले शिक्षकहरूको अधिकार र जिम्मेवारी, उनीहरूको प्रारम्भिक प्रशिक्षण, थप शिक्षा, रोजगारी र शिक्षण अवस्थाका लागि दिशानिर्देशहरू निर्धारण गर्याे।
सन् १९९४ मा सुरु भएको विश्व शिक्षक दिवस अक्टोबर ५ तारेखमा वार्षिक उत्सवको रूपमा स्थापना गरिएको थियो। सन् १९६६ मा युनेस्को/आइएलओको सिफारिस लाई अंगीकार गरेको स्मरण गर्न र विश्वभरका शिक्षकहरुलाई सम्मान गर्न यो मिति छनौट गरिएको हो ।
स्थापनाकालदेखि नै विश्व शिक्षक दिवसले विश्वव्यापी मान्यता र समर्थन प्राप्त गरेको छ । यो अहिले नेपाल लगायत विश्वका धेरै देशहरूमा कार्यक्रमहरू, समारोहहरू र गतिविधिहरूको साथ शिक्षामा शिक्षकहरूको योगदानको सम्मान र कदर गर्न मनाइन्छ।
विश्व शिक्षक दिवसले विद्यार्थी र समग्र समाजको जीवनलाई आकार दिन शिक्षकहरूले खेल्ने महत्त्वपूर्ण भूमिकालाई स्वीकार गर्ने अवसरको रूपमा कार्य गर्दछ। यसले सरकारहरू, शैक्षिक संस्थाहरू र समुदायहरूलाई शिक्षाको मूल्य र यसलाई सम्भव बनाउने शिक्षकहरूलाई चिन्ने अवसर प्रदान गर्दछ।
हरेक वर्ष विश्व शिक्षक दिवसको विशेष विषयवस्तु शिक्षा र शिक्षणका महत्वपूर्ण पक्षहरूमा केन्द्रित हुन्छ । यी विषयवस्तुहरूले अक्सर शिक्षकहरूले सामना गर्नुपरेका चुनौतीहरूलाई उजागर गर्दछ र सुधारिएका काम गर्ने अवस्था, व्यावसायिक विकास र शिक्षकहरूको लागि समर्थनको लागि आह्वान गर्दछ। यो दिवसले सबैका लागि गुणस्तरीय शिक्षा सुनिश्चित गर्न र विश्वभरका शिक्षकहरूको समर्पणलाई मान्यता दिन आवश्यक प्रयासहरूको सम्झना गराउँछ।
विश्व शिक्षक दिवस मनाउने पद्दतिकाे विकास गराउनु तथा मनाउने संस्कृति समाजमा स्थापित हुनुपर्दछ । यसले केही महत्वपुर्ण उपलब्धि प्राप्त हुनेछन् ।
कृतज्ञताको संस्कृतिको विकास : यस पर्वले समुदायभित्रका शिक्षकहरूप्रति कृतज्ञता र कृतज्ञताको संस्कृतिलाई बढावा दिन्छ । यसले विद्यार्थी, अभिभावक र समुदायलाई धन्यवाद व्यक्त गर्न र शिक्षकहरूप्रति सम्मान देखाउन प्रोत्साहन दिन्छ।
विश्वव्यापी ऐक्यबद्धता: अन्तर्राष्ट्रिय शिक्षक दिवस एक विश्वव्यापी उत्सव हो, जसले विश्वभरका शिक्षकहरू र शैक्षिक संस्थाहरूबीच ऐक्यबद्धतालाई बढावा दिन्छ। यसले सीमापार शिक्षामा साझा चुनौती र अवसरहरूलाई उजागर गर्दछ।
आजीवन सिकाइलाई प्रोत्साहित गर्ने : शिक्षकहरू आजीवन शिक्षार्थीहरू हुन् र यो दिनले उनीहरूलाई नयाँ शिक्षण पद्धति र विषयवस्तुको ज्ञानसँग अद्यावधिक रहेर आफ्नो व्यावसायिक विकासलाई निरन्तरता दिन प्रोत्साहित गर्न सक्छ।
सारांशमा, अन्तर्राष्ट्रिय शिक्षक दिवसले शिक्षकहरूलाई सम्मान गर्न, शिक्षाको महत्त्वको बारेमा जागरूकता बढाउन र सुधारिएको अवस्था र शिक्षकहरूको लागि समर्थनको लागि वकालत गर्ने मञ्चको रूपमा कार्य गर्दछ। यसले समाजमा शिक्षकहरूको महत्वपूर्ण योगदान र व्यक्ति र राष्ट्रहरूको भविष्यको कल्याणलाई मान्यता दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
